Prediabet qan şəkərinin normal səviyyədən yüksək olduğu vəziyyətdir. Bu səviyyə hələ 2-ci tip diabet hesab ediləcək qədər yüksək deyil.
Lakin həyat tərzində dəyişikliklər edilməzsə, prediabeti olan böyüklər və uşaqlar 2-ci tip diabet inkişaf etdirmək riski altındadırlar.
Əgər sizdə prediabet varsa, diabetin uzunmüddətli zərəri – xüsusilə ürəyinizə, qan damarlarınıza və böyrəklərinizə – artıq başlaya bilər.
Dr. Günel Rəcəbova
Endrokrinoloq
Dr. İlkin Əhmədli
EndokrinoloqSağlam qidalarla qidalanmaq, gündəlik rejiminizdə fiziki aktivliyi təmin etmək və sağlam çəkidə qalmaq qan şəkəri səviyyənizi normal vəziyyətə qaytarmağa kömək edə bilər.
Böyüklərdə 2-ci tip diabetin qarşısını ala biləcək eyni həyat tərzi dəyişiklikləri uşaqların da qan şəkəri səviyyələrini normal vəziyyətə qaytarmağa kömək edə bilər.
Prediabet əlamətləri nələrdir?
Prediabet adətən heç bir əlamət və ya simptom vermir. Prediabetə işarə edə biləcək mümkün əlamətlərdən biri bədənin müəyyən hissələrində dərinin tündləşməsidir. Təsirlənən nahiyələrə boyun, qoltuqaltı və qasıq daxil ola bilər.
Prediabetdən 2-ci tip diabetə keçdiyinizi göstərən klassik əlamət və simptomlar aşağıdakılardır:
- Susuzluğun artması
- Tez-tez sidiyə getmə
- Aclıq hissinin artması
- Yorğunluq
- Bulanıq görmə
- Ayaq və əllərdə keyləşmə və ya qarıncalanma
- Tez-tez infeksiyalar
- Gec sağalan yaralar
- İstəmədən çəki itirmə
Prediebat yaranma səbəbləri nələrdir?
Prediabetin dəqiq səbəbi məlum deyil. Lakin ailə tarixi və genetika mühüm rol oynayır. Aydın olan odur ki, prediabeti olan insanlar şəkəri (qlükozanı) artıq düzgün şəkildə emal edə bilmirlər.
Bədəninizdəki qlükozanın əksəriyyəti yediyiniz qidalardan gəlir. Qida həzm olunduqda, şəkər qan dövranınıza daxil olur. İnsulin şəkərin hüceyrələrinizə daxil olmasına imkan verir və qanınızdakı şəkərin miqdarını azaldır.
İnsulin mədənin arxasında yerləşən mədəaltı vəzi adlanan vəz tərəfindən istehsal olunur. Mədəaltı vəzi siz yemək yedikdə qanınıza insulin göndərir. Qan şəkəri səviyyəniz düşməyə başladıqda, mədəaltı vəzi qana insulin ifrazını yavaşladır.
Prediabet olduqda, bu proses yaxşı işləmir. Nəticədə, hüceyrələrinizi qidalandırmaq əvəzinə, şəkər qan dövranınızda toplanır.
Bu aşağıdakı səbəblərdən baş verə bilər:
- Mədəaltı vəziniz kifayət qədər insulin istehsal etməyə bilər
- Hüceyrələriniz insulinə qarşı müqavimət qazanır və o qədər şəkər qəbul etmir
Risk faktorları
2-ci tip diabet riskini artıran eyni faktorlar prediabet riskini də artırır. Bu faktorlara daxildir:
- Çəki. Artıq çəkili olmaq prediabetin əsas risk faktorudur. Nə qədər çox piy toxumanız varsa — xüsusilə də qarın nahiyəsində əzələ və dəri arasında — hüceyrələriniz insulinə qarşı bir o qədər müqavimətli olur.
- Bel ölçüsü. Böyük bel ölçüsü insulin müqavimətini göstərə bilər. Kişilərdə 40 düymdən (102 sm), qadınlarda isə 35 düymdən (89 sm) böyük bel ölçüsü insulin müqaviməti riskini artırır.
- Qidalanma. Qırmızı ət və emal edilmiş ət məhsullarının qəbulu, şəkərli içkilərin içilməsi prediabet riskinin artması ilə əlaqələndirilir.
- Hərəkətsizlik. Nə qədər az aktiv olsanız, prediabet riskiniz bir o qədər yüksək olur.
- Yaş. Diabet hər yaşda inkişaf edə bilsə də, prediabet riski 35 yaşdan sonra artır.
- Ailə tarixi. Valideyninizdə və ya qardaş-bacınızda 2-ci tip diabet varsa, prediabet riskiniz artır.
- İrq və ya etnik mənsubiyyət. Səbəbi tam aydın olmasa da, müəyyən insanlar — o cümlədən qaradərililər, hispanlar, Amerika hindliləri və Asiya mənşəli amerikalılar — prediabet inkişaf etdirməyə daha meyillidirlər.
- Gestasion diabet. Əgər hamiləlik zamanı diabetiniz olubsa (gestasion diabet), siz və uşağınız prediabet inkişaf etdirmə riski altındasınız.
- Polikistoz yumurtalıq sindromu. Bu geniş yayılmış vəziyyəti olan qadınlarda — qeyri-müntəzəm menstrual dövr, artıq tük artımı və piylənmə ilə xarakterizə olunur — prediabet riski daha yüksəkdir.
- Yuxu. Obstruktiv yuxu apneyası olan insanlarda — yuxunu təkrar-təkrar pozan vəziyyət — insulin müqaviməti riski artır. Artıq çəkili və ya piylənmiş insanlarda obstruktiv yuxu apneyası inkişaf etdirmə riski daha yüksəkdir.
- Tütün tüstüsü. Siqaret çəkmək insulin müqavimətini artıra bilər və prediabeti olan insanlarda 2-ci tip diabet riskini artıra bilər. Siqaret çəkmək həmçinin diabetin fəsadları riskini artırır.
Prediabet fəsadları
Gizli şəkər, hətta 2-ci tip diabetə çevrilməsə belə, uzunmüddətli zədələnmələrlə, o cümlədən ürək, qan damarları və böyrəklərin zədələnməsi ilə əlaqələndirilir. Prediabet həmçinin aşkar olunmamış (səssiz) ürək infarktları ilə də əlaqələndirilir.
Prediabet 2-ci tip diabetə çevrilə bilər ki, bu da aşağıdakılara səbəb ola bilər:
- Yüksək qan təzyiqi
- Yüksək xolesterol
- Ürək xəstəliyi
- İnsult
- Böyrək xəstəliyi
- Sinir zədələnməsi
- Yağlı qaraciyər xəstəliyi
- Göz zədələnməsi, o cümlədən görmə qabiliyyətinin itirilməsi
- Amputasiyalar
Prediabet qarşısını necə ala bilərik?
Sağlam həyat tərzi seçimləri prediabetin və onun 2-ci tip diabetə çevrilməsinin qarşısını almağa kömək edə bilər — hətta ailə üzvlərinizdə diabet olsa belə. Bunlara daxildir:
- Sağlam qidalarla qidalanmaq
- Aktiv olmaq
- Artıq çəkidən azad olmaq
- Qan təzyiqi və xolesterolu nəzarətdə saxlamaq
- Siqaret çəkməmək
Səhifənin məzmunu yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Diaqnoz və müalicə üçün mütləq həkiminizlə məsləhətləşin.
