Skolioz (onurğa əyriliyi) dünyada milyonlarla insana təsir edir və ölkəmizdə də çox insanda görülür. Hər il minlərlə uşaq skolioz müalicəsi başlayır və ağır əyriliyi olan minlərlə insanda skolioz əməliyyatı edilir.
Körpəlik və ya erkən uşaqlıq dövründə inkişaf edə bilən skoliozun başlanğıcı adətən 10-15 yaş arasında olur. Sizdə və ya uşağınızın onurğa sütununda yüngül əyrilik olsa belə, hər zaman heç bir əlamət görməyə bilərsiniz.
Bununla belə, skoliozun erkən diaqnozu uzun müddətdə onun həyat keyfiyyətinə mənfi təsirlərini azalda bilər.
Buna görə də, skolioz haqqında məlumatlandırma təkcə valideynlər üçün deyil, həm də müəllimlər də daxil olmaqla uşaqlara qayğı göstərən bütün insanlar və qurumlar üçün vacibdir. Atılacaq ilk addımlardan biri ailələrin uşaqlarında skolioz əlamətlərinə qarşı nəzarət etmələridir.
Skolioz nədir?
Skolioz (onurğa əyriliyi) onurğa sütununun yana əyilərək “S” və ya “C” şəklini aldığı 3 ölçülü onurğa deformasiyasıdır. Vertebra onurğa sütununu təşkil edən sümüklərin hər birinə verilən addır. İnsan onurğasında cəmi 33 fəqərə var və onlar boyun (boyun), arxa (torakal), bel, sakral və koksigeal nahiyələrdə yerləşir. Vertebra onurğa beynini qoruyur, bədən çəkisini daşıyır və hərəkətliliyi təmin edir.
Sağlam onurğanın əyilməsinə və hərəkət etməsinə kömək edən təbii əyriliyi var. Ancaq onurğa sütunumuz bu təbii əyrilikdən daha çox əyildikdə və yan əyrilik yaratdıqda, skolioz kimi tanınan vəziyyət meydana gəlir.
Onurğada əyriliyin skolioz olaraq təyin olunması üçün ən az 10 dərəcə əyri olmalıdır. Bu bucaq əyrilik ölçüsü olan “Cobb bucağı” kimi də tanınır. 10 dərəcəyə qədər yüngül əyrilik ola bilsə də, 90 dərəcə və ya daha çox ağır hallar da var. Skolioz müalicəsi onurğa əyriliyinin şiddətinə uyğun olaraq planlanır və əsas məqsəd şikayətləri aradan qaldırmaqdır.
Əyrilik onurğanın istənilən yerində baş verə bilər, lakin daha çox bel və bel nahiyəsində olur. Skolioz anadangəlmə ola bilər və ya hər yaş qrupunda baş verə bilər. Lakin daha çox 10-16 yaş arası yeniyetmə uşaqlarda müşahidə edilir. Bunların əksəriyyəti səbəbi bilinməyən skolioz növüdür (idiopatik).
Dr. Gülnar Əhmədli
Fizioterapevt
Vüqar Aslanlı
Kayropraktika uzmanı & FizioterapevtSkolioz-un yaranma səbəbləri nədir?
Onurğa əyriliyinin (Skolioz) səbəbləri onun növündən və fərdin yaşından asılı olaraq dəyişə bilər. Skoliozun əsas səbəbləri və növləri bunlardır:
İdiopatik skolioz
Skoliozun ən çox yayılmış növüdür və səbəbi tam olaraq bilinmir. Bu növün səbəbi bilinməsə də, genetik faktorların mühüm rol oynadığı düşünülür. Deformasiyanın inkişaf etdiyi yaşdan asılı olaraq idiopatik skoliozun üç növü vardır. Adolesan skoliozları ən çox rast gəlinən qrupdur və bütün idiopatik halların təxminən 80%-ni təşkil edir. Çünki yeniyetməlik ümumiyyətlə sürətli böyümə dövrüdür.
Anadangəlmə skolioz (konjenital)
Skoliozun bu növü prenatal dövrdə onurğanın anormal inkişafı nəticəsində yaranır. Anadangəlmə skolioz ətraf mühit faktorları (məsələn, hipoksiya, spirt istifadəsi, vitamin çatışmazlığı, dərmanlar) və genetik faktorlarla əlaqələndirilmişdir. O, həmçinin fəqərələrin normal birləşməməsi və ya artıq fəqərələrin əmələ gəlməsi kimi struktur anomaliyaları nəticəsində də baş verə bilər.
Funksional Skolioz
Əyrilik onurğadan kənar bir səbəbdən baş verir (məsələn, ayaq uzunluğu fərqi və ya infeksiya). Bu tip skoliozda onurğa quruluşunda pozulma yoxdur, lakin funksional problemə görə əyrilik yaranır. Əsas səbəb düzəldildikdə onurğa əyriliyi də düzəlir.
Travmatik skolioz
Onurğaya təsirlər və ya zədələr də skolioza səbəb ola bilər. Sınıqlar və ya onurğa travması nəticəsində onurğada deformasiyalar (deformasiyalar) inkişaf edə bilər.
Sinir-əzələ skoliozu
Bu, əzələ zəifliyi və ya əzələ nəzarətinin itirilməsi kimi sinir sisteminin sinir-əzələ xəstəlikləri nəticəsində yaranır. Serebral iflic, əzələ distrofiyası, onurğa əzələsinin atrofiyası kimi sinir-əzələ xəstəlikləri bu tip skoliozun yaranmasına səbəb ola bilər.
Degenerativ Skolioz (Yetkin Skolioz)
Yetkinlərdə daha çox rast gəlinən bu tip skolioz, yaşlanma prosesi ilə onurğada meydana gələn degenerativ dəyişikliklər səbəbiylə meydana gəlir. Adətən degenerativ disk və/yaxud faset oynaqlarının kalsifikasiyası nəticəsində inkişaf edir.
Skoliozun əlamətləri nələrdir?
Onurğa əyriliyi 10 dərəcə və daha çox olduqda, skolyoz olaraq təyin olunur. Ancaq 10 dərəcə yüngül əyrilər adətən heç bir əlamətə səbəb olmur. Əyrilik 20 dərəcə və ya daha çox artdıqca simptomlar hiss olunmağa başlayır.
Əgər yeniyetməlik dövründə meydana gələn onurğa əyriliyiniz varsa və bunu erkən dövrdə hiss etməmisinizsə, skolioz əlamətlərinin yaşlanma ilə birlikdə inkişaf etdiyini görə bilərsiniz. Onurğa əyriliyi uşaqlarda çox bel ağrısına səbəb olmadığı üçün skolyoz əlamətləri izlənməlidir.
- Çiyin əyriliyi, müxtəlif çiyin hündürlükləri,
- Qeyri-müntəzəm omba hizalanması,
- Uşaq dik duranda qolların bədənin yanında düz qalmaması,
- Uşaq irəli əyildikdə, arxanın iki tərəfi fərqli hündürlükdə olur.
Yetkinlərdə bel ağrısı tez-tez onurğa əyriliyinin ilk əlamətidir. Onurğa əyildikcə yaxınlıqdakı sinirlərə təzyiq göstərərək zəiflik və uyuşma kimi şikayətlərə səbəb ola bilər.
Yetkinlərdə skoliozun bəzi əlamətlərinə aşağıdakılar daxildir:
- Çiyin düzülüşü fərqlidir,
- Qeyri-müntəzəm omba hizalanması,
- Düzənsiz bel xətti,
- Ayağlarda uyuşma, zəiflik və ya ağrı,
- Dik durmaqda çətinlik,
- Yorğunluq hissi.
Onurğa əyriliyinin müalicəsi erkən müdaxilə ilə uğurlu nəticələr verir. Özünüzdə, övladınızda və ya yaxınlarınızda hər hansı bir əlamət müşahidə etsəniz, erkən diaqnoz və müalicə üçün bizimlə əlaqə saxlayaraq mütəxəssis həkimlərimizə müraciət edə bilərsiniz.
Skolioz (onurğa əyriliyi) necə müalicə olunur?
Skolioz müalicəsində əsas məqsəd bel ağrısı kimi şikayətləri aradan qaldırmaq və əyriliyin irəliləməsinin qarşısını almaqdır. Əksər hallarda 10-20 dərəcə yüngül əyrilik heç bir şikayətə səbəb olmur və həkiminiz əyriliyin irəlilədiyini görmək üçün vaxtaşırı yoxlamalar tələb edir.
Onurğa sütununuzdakı əyrilik bədən duruşunuzda görünən bir deformasiyaya və ya bel ağrısı kimi şikayətlərə səbəb olmağa başlayırsa və ya ilk təsbit edildiyində ciddi əyrilik varsa, yaş, ağrının şiddəti kimi faktorlara görə fərqli müalicə üsulları tətbiq edilir. əyrilik, yer və irəliləmə və sümük yetkinliyi.
- Skolioz üçün korset,
- Fizioterapiya və reabilitasiya
- Onurğa əyriliyi məşqləri,
- Schroth üsulu.
Uşaqların böyüməyə davam etdiyi dövrdə onurğa əyriliyi üçün korsetdən istifadə əyriliyin irəliləməsini dayandırmağa kömək edə bilər.
Ağır hallarda və onurğada əyriliyin cərrahi olmayan müalicələrə baxmayaraq irəliləməyə davam etdiyi hallarda skolyoz əməliyyatı variantı düşünülməlidir.
Səhifənin məzmunu yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Diaqnoz və müalicə üçün mütləq həkiminizlə məsləhətləşin.
