doctora.az | Həkim mütəxəssisləri rahatlıqla tapın

Zob xəstəliyi: Əlamətləri və yaranma səbəbləri

Zob xəstəliyi: Əlamətləri və yaranma səbəbləri

Zob xəstəliyi qalxanabənzər vəzinin böyüməsi vəziyyətidir. Bütün qalxanabənzər vəzi böyüyə bilər və ya bir və ya bir neçə kiçik düyün (qalxanabənzər vəzi düyünləri) əmələ gələ bilər.

Qalxanabənzər vəzi boynunuzda, adəm almasının altında yerləşən kiçik, kəpənək formalı endokrin vəzidir. O, tiroksin (həmçinin T4 adlanır) və triiyodtironin (həmçinin T3 adlanır) hormonlarını istehsal edir. Bu hormonlar bədənin müəyyən funksiyalarında rol oynayır, o cümlədən:

  • Maddələr mübadiləsi.
  • Bədən temperaturu.
  • Əhval-ruhiyyə və həyəcanlılıq.
  • Nəbz və ürək döyüntüsü.
  • Həzm.

Zob bədəninizdə qalxanabənzər hormonun qeyri-normal miqdarı (hipertiroidizm və ya hipotiroidizm) və ya normal qalxanabənzər hormon səviyyələri (eutiroid) ilə əlaqəli ola bilər.

Zob xəstəliyinin bir neçə mümkün səbəbi var. Səbəbindən asılı olaraq, müalicə tələb edə və ya etməyə bilər.

Zobun növləri hansılardır?

Zob bir neçə müxtəlif şəkildə təsnif edilə bilər, o cümlədən böyümə üsulu və qalxanabənzər hormon səviyyələrinin qeyri-normal olub-olmamasına görə.

Böyümə formasına görə zobun təsnifatına aşağıdakılar daxildir:

  • Sadə (diffuz) zob: Bu zob növü bütün qalxanabənzər vəzinin şişməsi və toxunduqda hamar olması zamanı baş verir.
  • Düyünlü zob: Bu zob növü qalxanabənzər vəzidə bərk və ya maye ilə dolu düyün əmələ gəldikdə və onu kələ-kötür etdikdə baş verir.
  • Çoxdüyünlü zob: Bu zob növü qalxanabənzər vəzidə çoxlu düyünlər olduqda baş verir. Düyünlər görünə bilər və ya yalnız müayinə və ya skan zamanı aşkar edilə bilər.

Qalxanabənzər hormon səviyyələrinə görə zobun təsnifatına aşağıdakılar daxildir:

  • Zəhərli zob: Bu zob qalxanabənzər vəzi böyüdükdə və həddindən artıq qalxanabənzər hormon istehsal etdikdə baş verir.
  • Zəhərsiz zob: Əgər qalxanabənzər vəziniz böyümüş, lakin qalxanabənzər hormon səviyyələriniz normaldırsa (eutiroid), bu qeyri-toksik zobdur. Başqa sözlə, sizdə hipertiroidizm (həddindən artıq aktiv qalxanabənzər vəzi) və ya hipotiroidizm (az aktiv qalxanabənzər vəzi) yoxdur.

Zob kimlərə təsir edir?

Zob xəstəliyi hər kəsdə ola bilər, lakin qadınlarda kişilərə nisbətən təxminən dörd dəfə daha çox inkişaf etmə ehtimalı var. Zobun inkişaf etmə riski yaş artdıqca artır. Onlar 40 yaşdan sonra daha çox rast gəlinir.

Aşağıdakı vəziyyətlərdən hər hansı biri olan insanlarda da zob inkişaf etmə ehtimalı daha yüksək ola bilər:

Həmçinin, müalicələr zamanı baş və boyun nahiyəniz radiasiyaya məruz qalıbsa və/və ya ailə tarixçənizdə qalxanabənzər vəzi xəstəliyi varsa, zobun inkişaf etməsi riski daha yüksəkdir.

Zob xəstəliyinin əlamətləri

Zobun ölçüsü çox kiçik və demək olar ki, görünməz ölçüdən çox böyük ölçüyə qədər dəyişə bilər. Əksər zoblar ağrısızdır, lakin tiroiditiniz (qalxanabənzər vəzinin iltihabı) varsa, ağrılı ola bilər.

Zobun əsas əlamətlərinə aşağıdakılar daxildir:

  • Boynunuzun ön hissəsində, Adəm almasının düz altında şişkinlik.
  • Boğaz nahiyəsində sıxılma hissi.
  • Səsin tutulması (xırıltılı səs).
  • Boyun venalarının şişməsi.
  • Qollarınızı başınızdan yuxarı qaldırdıqda baş gicəllənməsi.

Zob xəstəliyi nədən yaranır?

Zob, qalxanabənzər hormon istehsalını bloklayan hər hansı bir prosesə qarşı qalxanabənzər vəzidəki hüceyrələrin adaptiv reaksiyasıdır. Dünyada zobun ən geniş yayılmış səbəbi yod çatışmazlığı olsa da, bir çox vəziyyətlər onu yarada bilər.

Zobu yaradan səbəblərə aşağıdakılar daxildir:

  • Yod çatışmazlığı: Qalxanabənzər vəzinin hormon istehsal etməsi üçün yod lazımdır. Qidanızda kifayət qədər yod almasanız, qalxanabənzər vəziniz daha çox hormon istehsal etməyə çalışmaq üçün daha çox hüceyrə yaradır (və böyüyür). Bu, dünyada zobun ən geniş yayılmış səbəbi olsa da, Amerika Birləşmiş Ştatlarında geniş yayılmayıb. Qidalanmanıza dəniz məhsulları, süd məhsulları və yodlaşdırılmış duz daxil etməklə tövsiyə olunan miqdarda yod ala bilərsiniz. Əksər insanlar üçün yod əlavələri tövsiyə edilmir və sağlamlığınıza gözlənilməz mənfi təsirlər göstərə bilər.
  • Qreyves xəstəliyi: Qreyves xəstəliyi immun sisteminin qalxanabənzər vəziyə hücum edərək onun böyüməsinə səbəb olan autoimmun xəstəlikdir. Qreyves xəstəliyi həmçinin müalicə tələb edən hipertiroidizmə səbəb olur.
  • Haşimoto xəstəliyi: Bu, qalxanabənzər vəzinin iltihabına səbəb olan autoimmun xəstəlikdir. Haşimoto xəstəliyi olan bəzi insanlarda qalxanabənzər vəzinin ölçüsündə kompensator artım inkişaf edir. Bu növ zob adətən zamanla öz-özünə yaxşılaşır. Haşimoto xəstəliyinin bəzi halları qalxanabənzər hormonla müalicə tələb edir.
  • Qalxanabənzər vəzi xərçəngi: Qalxanabənzər vəzi xərçəngi çox vaxt qalxanabənzər vəzini böyüdür.
  • Hamiləlik: Hamiləlik zamanı insanın istehsal etdiyi hormon olan insan xorionik qonadotropini onların qalxanabənzər vəzisinin böyüməsinə səbəb ola bilər.
  • Tiroidit: Qalxanabənzər vəzinin özünün iltihabı qalxanabənzər vəzinin böyüməsinə səbəb ola bilər. Bu bir neçə səbəbdən baş verə bilər.

Sporadik zobların əksər hallarda məlum səbəbi yoxdur. Bəzi hallarda müəyyən dərmanlar bu tip zobu yarada bilər.

Məsələn, bəzi psixi sağlamlıq vəziyyətlərinin və digər tibbi vəziyyətlərin müalicəsində istifadə olunan litium dərmanı bu tip zoba səbəb ola bilər. 

Zob xəstəliyi müalicəsi

Zob müalicəsində dərman müalicəsi, radioaktiv yod müalicəsi və cərrahi müalicə üsullarından biri və ya bir neçəsi tətbiq edilə bilər. Xəstədə hormon çatışmazlığı aşkar edilmişsə hormon dərmanları istifadə olunur.

Əksinə hormon artıqlığı varsa, tiroid hormonunu əngəlləyən dərmanlar və radioaktiv yod müalicəsi tətbiq edilir. Düyünlü zob xəstəliyində cərrahi müalicə tətbiq edilə bilər. Cərrahi müalicədə qalxanabənzər vəzin bir hissəsi və ya hamısı çıxarıla bilər.

Əməliyyat qərarı xəstənin hormon səviyyəsi, xərçəngin olması, udma və ya tənəffüs pozğunluqlarının olması və ya kosmetik səbəblərə baxılaraq verilir. Zob əməliyyatlarında bəzi ağırlaşmalar yarana bilər.

Əməliyyatdan sonra səs tutulması səs tellərinin zədələnməsi nəticəsində yaranır. Cərrahi əməliyyat zamanı paratiroid vəzilər səhvən çıxarılarsa xəstədə kalsium çatışmazlığı inkişaf edir. Bu halda xəstəyə dərman olaraq kalsium vermək lazımdır.

Nə zaman həkimə getməli?

Əgər güzgüyə baxarkən boynunuzda şişkinlik hiss etmisinizsə; bununla yanaşı ürəkdöyünmə, əsəbilik, keçməyən ishal, qəbizlik, yuxusuzluq və ya həddindən artıq yuxululuq halı, əllərdə titrəmə, çəki alma, udma və nəfəs almada çətinlik kimi əlamətlər varsa, mütləq şəkildə həkim mütəxəssisə müraciət etməyiniz tövsiyyə olunur.

Səhifənin məzmunu yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Diaqnoz və müalicə üçün mütləq həkiminizlə məsləhətləşin.

Bu yazını paylaş

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *