Böyrək daşı böyrəklərdə və sidik yollarında əmələ gələn sərt, kiçik daşlardır. Böyrək daşı salmağın ən asan yolu gündə ən azı 2-3 litr su içməkdir.
Su içmək sidiyi sulandırır və daşların böyrəkdən keçməsini asanlaşdırır. Limon suyunun müntəzəm istifadəsi də limonun tərkibindəki sitrat sayəsində böyrək daşlarını əritməyə kömək edir.
Duz qəbulunun azaldılması sidikdə kalsiumun miqdarını azaltmaqla daş əmələ gəlməsinin qarşısını ala bilər. Tərkibində kalsium oksalat olan qidalardan qaçınmaq daş əmələ gəlməsi riskini azaldır. Daimi idman və məşq də böyrəklərin daha səmərəli işləməsinə kömək edir və daşların daha sürətli keçməsinə kömək edir.
Böyrək daşı nədir?
Tibb ədəbiyyatında buna “böyrək daşları” və ya “urolitiyaz” deyilir. Böyrək daşları bəzi minerallar və duzlar kristallaşaraq birləşdikdə əmələ gəlir. Zamanla bu kristallar böyüyərək böyrəklərdə və sidik yollarında tıxanmaya səbəb ola bilər.
Dr. Emin Məmmədov
Uzman Uroloq-AndroloqBöyrək daşları kiçik qum dənələrindən tutmuş iri daşlara qədər müxtəlif ölçülərdə ola bilər. Kiçik daşlar öz-özünə keçə bilər və sidiklə bədəndən xaric edilə bilər. Ancaq bəzi hallarda daşlar şiddətli ağrı və narahatlığa səbəb ola bilər.
Daşın ölçüsü və yeri simptomların şiddətini və müalicə üsulunu müəyyənləşdirir. Kiçik daşlar bol su içməklə keçə bildiyi halda, böyük daşlar cərrahi müdaxilə tələb edə bilər.
Böyrək daşı əlamətləri
Böyrək və ya sidik yollarında əmələ gələn kiçik daşlara böyrək daşları deyilir. Bu daşlar müxtəlif mineralların kristallaşması və yığılması nəticəsində əmələ gəlir. Böyrək daşlarının əmələ gəlməsi şiddətli ağrı və bəzi simptomlarla özünü göstərə bilər.
- Sidik yollarının problemləri
- Şiddətli bel ağrısı
- Sidik yollarının infeksiyaları
- Qanlı sidik
- Bulantı və qusma
Böyrək daşı müalicə yöntəmləri
Böyrək daşının müalicəsi daşın ölçüsü və yerindən, xəstənin sağlamlıq vəziyyətindən və simptomların şiddətindən asılı olaraq müxtəlif üsulları əhatə edir. Böyrək daşları kiçik və asemptomatik ola bilər. Bu zaman həkim xəstəyə bol su içməyi tövsiyə edərək daşı izləyir. Su istehlakı böyrək daşlarının təbii yolla keçməsini asanlaşdırır.
Böyrək daşının müalicə seçimləri bunlardır:
Bol su içmək və nəzarət: Kiçik daşlar öz-özünə keçə bilər. Bu dövrdə susuzlaşdırmadan qaçınmaq və bol su içmək daşı sidiklə keçirməyə kömək edəcək. Həkimlər müntəzəm olaraq daşın gedişatını izləyirlər.
Şok dalğa terapiyası (ESWL): Bədənin xaricindən fokuslanan güclü səs dalğalarından istifadə edərək daşın qırılması prosesidir. Daş bədəndən sidiklə kiçik hissələrdə xaric olur. Ümumiyyətlə 2 sm-dən kiçik daşlar üçün effektiv müalicə variantıdır.
Ureteroskopik: Sidik yollarına nazik bir ureteroskop, yəni elastik boru daxil edilir və böyrək daşı kiçik cihazlarla görüntülənir və sındırılır və ya yandırılır. Bu üsul daha böyük daşların müalicəsində istifadə olunur.
Perkutan nefrolitotomiya: Böyrəyə nazik bir boru daxil edilir və bu boru vasitəsilə böyrək daşı görüntülənir. Daş boru vasitəsilə qırılır və ya çıxarılır. Xüsusilə böyük və çətin böyrək daşları üçün üstünlük verilən üsuldur.
Cərrahi üsullar: digər üsullar təsirsiz olduqda və ya ağırlaşma riski yüksək olduqda böyrək daşı əməliyyatı tələb oluna bilər. Bu zaman açıq cərrahiyyə, laparoskopik cərrahiyyə və ya robot yardımlı cərrahiyyə üsullarından istifadə edilir.
Açıq cərrahiyyədə daş böyrəkdə böyük bir kəsiklə çıxarılır, laparoskopik əməliyyatda isə kiçik kəsiklərdən edilən cərrahi əməliyyatlara üstünlük verilir.
Dərman müalicəsi: Daşın kimyəvi quruluşundan asılı olaraq daşı əritməyə kömək edən dərmanlar da təyin oluna bilər. Bu dərmanlar daşın ölçüsünü azaltmaq və keçməsini asanlaşdırmaq məqsədi daşıyır.
Böyrək daşının ən asan düşürülmə yolları nədir?
Böyrək daşını düşürmənin ən asan yolu daşın ölçüsünə və yerindən asılı olaraq dəyişə bilər. 5 mm və daha kiçik daşlar adətən 70% sürətlə öz-özünə keçə bilir. Sidik axarının sidik kisəsinə yaxın hissəsində daşın keçmə ehtimalı daha yüksəkdir.
Böyrək daşını salmaq üçün istifadə edilə biləcək yollar bunlardır:
Bol su işmək
Kiçik daşlar üçün gündə 2-3 litr maye qəbulu məsləhət görülür. Kifayət qədər su içmək sidiyi sulandırır və daşın sidiklə keçməsini asanlaşdırır. Bu üsul daşların təbii şəkildə keçməsini təmin edir.
Fiziki akvtivlik
Hərəkət böyrək daşlarının düşməsinə kömək edə bilər. Məşq daşın sidik yollarından keçməsini sürətləndirə və ağrıları azalda bilər.
Dərman müalicəsi
Bəzi dərmanlar böyrək daşlarının keçməsini asanlaşdıra bilər. Ağrı kəsicilər daş keçərkən yaranan narahatlığı azaldarkən, sidik axarını genişləndirən dərmanlar daşın keçidini sürətləndirə bilər. Sidik turşusu daşları üçün istifadə edilən xüsusi dərmanlar daşı kimyəvi yolla əritməyə imkan verir.
Qidalanma dəyişiklikləri
Yemək vərdişlərindəki dəyişikliklər böyrək daşlarının əmələ gəlməsinə və keçməsinə təsir göstərə bilər. Oksalatlar, kalsium, natrium və purin kimi maddələrin həddindən artıq qəbulundan qaçınmaq daş əmələ gəlməsi riskini azaldır. Balanslaşdırılmış pəhriz daşların keçməsinə kömək etsə də, yeni daşların əmələ gəlməsinin qarşısını ala bilər.
Böyrək daşlarını salmağın ən asan yolu daşın öz-özünə keçməsinə kömək edəcək üsulları tətbiq etməkdir. Bol su içmək, hərəkət etmək və həkimin tövsiyə etdiyi dərmanlardan istifadə etmək bu prosesdə mühüm rol oynayır.
Səhifənin məzmunu yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Diaqnoz və müalicə üçün mütləq həkiminizlə məsləhətləşin.
