Kişilərdə prostat xəstəliyi dedikdə prostatda görülən xəstəliklərə xərçəng, prostatit və xoşxassəli prostat hiperplaziyası daxildir.
Kişilərin reproduktiv sisteminin bir hissəsi olan prostat, cinsiyyət orqanlarını, xayaları və toxum vəziküllərini əhatə edən qoz böyüklüyündə vəzidir və sidik kanalını əhatə edir. Birləşdirici toxuma və bezlərdən ibarət olan prostat spermaya maye əlavə edir və onu uretraya doğru itələməyə kömək edir.
Prostat nədir?
Prostat vəzi sidik kisəsinin çıxışını əhatə edən vəzidir. Sidik kisəsinin bir az altında və düz bağırsağın qarşısında yerləşən prostat vəzi spermanı qidalandıran və daşıyan maye olan seminal maye istehsal edir və spermanı uretradan xaric edir.
Prostat xəstəliyinin ən çox yayılmış üç forması var. Bunlar prostatın iltihabı (prostatit), prostatın qeyri-xərçəng böyüməsi (prostat vəzinin xoşxassəli hiperplaziyası və ya BPH) və prostat xərçəngidir. Bu xəstəliklər müxtəlif simptomlarla özünü göstərə bilər.
Dr. Emin Məmmədov
Uzman Uroloq-AndroloqKişilərdə prostat xəstəliyi əlamətləri
Prostat yaşlandıqca böyüyür və içindən keçən sidik yollarını sıxmağa başlayır. Sidik ifrazını təmin edən orqan sidik kisəsidir və əzələlərdən ibarət bir quruluşa malikdir.
Prostat vəzi sidik yollarını sıxsa da, buna cavab olaraq sidik kisəsinin əzələləri genişlənir və sidik kisəsi daha güclü büzülməyə başlayır. Bu mərhələlərdə xəstənin heç bir şikayəti olmaya bilər və ya zaman keçdikcə prostat böyüməyə davam edir və sidik kisəsi əzələlərində yorğunluq yaranır.
Bu zaman xəstələrdə sidik axını yavaşlayır, sidik ifrazı ikiləşir, sidik edərkən damlama, fasilələrlə sidiyə getmə, sidiyə getdikdən sonra içəridə hələ də sidik qalma hissi yaranır.
Prostat böyüməsi ilə başlayan ilkin əlamətlər aşağıdakılardır:
- Tez-tez sidiyə getmə istəyi
- İdrar edərkən ağrı, yanma və ya qanaxma
- Prostat vəzinə görə aralıq və ya az sidik ifrazı
- İdrardan sonra sidiyin davamlı damcılanması
- Xüsusilə gecələr sidiyə ehtiyacın artması
- Sidik kisəsinin tamamilə boş olmadığını hiss etmək
- Sidik qaçırma
- Cinsi disfunksiyalar
Prostat vəzi niyə böyüyür?
Prostatın böyüməsinin səbəblərindən biri yaşlılıq, digəri isə kişi hormonu (testosteron) və estrogenin stimullaşdırıcı təsiri olduğu bilinir. Prostatın böyüməsinin səbəblərindən biri də genetik meyldir. Kişilərdə erkən yetkinlik dövründə prostat böyüyür (ikiqat). 25 yaşdan sonra prostat bütün kişilərdə müxtəlif şəkildə böyüyür.
Prostat vəzi kişilərdə 30 yaşlarında böyüməyə başlayır və ömrünün sonuna qədər davam edir. 50 yaşdan yuxarı kişilərin yarısında prostat böyüməsi müşahidə edilərkən, 60 yaşdan sonra bu nisbət 65%-ə yüksəlir. 80 yaşına qədər böyümə sürəti 90%-i keçir. Bu xəstələrin əhəmiyyətli bir hissəsi dərman müalicəsi və ya əməliyyatla izlənilir.
Prostat biopsiyası nədir? Necə edilir?
Standart prostat biopsiyasında prostat kapsul hissəsi (periferik zona) 12 bölgəyə bölünür və hər bölgədən təsadüfi nümunə götürülür. Ultrasəs aparatı normal prostat toxuması ilə xərçəng toxumasını ayırd edə bilmir, ona görə də şübhəli sahələr biopsiya üçün hədəf ola bilməz.
Kişilərdə prostat vəzi xəstəliklərinin diaqnozu necə qoyulur?
Prostat vəzinin böyüməsi qan və sidik analizləri, ultrasəs və sidik axını testləri kimi xəstəni heç bir şəkildə narahat etməyən testlər və analizlərlə diaqnoz qoyulur. Pasientdə aşkarlanan böyümə dərəcəsinə və onun xəstədə yaratdığı şikayətlərə görə müalicə planı həyata keçirilir.
Kişilərdə prostat xəstəliyi müalicəsi
Xoşxassəli prostat hiperplaziyası həyat tərzinin dəyişməsi, xəstənin monitorinqi, dərman müalicəsi və cərrahi müdaxilə ilə müalicə olunur. Prostat yaşla birlikdə təbii şəkildə böyüyən bir orqan olduğundan bunun qarşısını almaq mümkün deyil. Ancaq bu müddət ərzində xəstənin şikayətlərini minimuma endirən və həyat keyfiyyətini artıran müalicələr tətbiq edilir.
Adətən ilk növbədə xəstənin tualet vərdişlərinə və həyat tərzinə düzəlişlər etmək lazımdır. Lazım gələrsə, ikinci addım olaraq dərman müalicəsi başlana bilər. Xəstələrin şikayətlərini azaltmaq üçün prostat böyüməsi üçün dərman müalicəsi tətbiq edilir.
Prostat əməliyyatı
Prostat böyüməsi üçün edilən əməliyyatları iki əsas başlıq altında toplamaq olar. Bunlardan birincisi sidik yollarından daxil olaraq prostatın içəridən kəsilməsi ilə edilən əməliyyatdır.
Ən məşhuru TUR-P prostat əməliyyatıdır. TUR cərrahiyyəsində prostatın böyüdülmüş hissəsi alətin ucundakı elektrik naqili ilə kəsilir və çıxarılır. Klassik TUR prostat əməliyyatında istifadə olunan elektrik enerjisi erektil funksiyalara əks təsir göstərə bildiyi üçün bu gün TUR əməliyyatlarında bipolyar və ya plazmakinetik deyilən fərqli enerjilərdən istifadə edilir.
Bundan əlavə son dövlərdə HoLEP lazerlə prostat əməliyyatı-da çox effektiv və ən müasir əməliyyat üsullarından sayılır.
Kişilərdə prostat xəstəliyi ilə bağlı tez-tez verilən suallar
Gecələr tez-tez sidiyə getmək prostat xəstəliyinin əlamətidir?
Prostatın böyüməsinin ilkin əlamətlərindən biri də gecə tualetə getmək ehtiyacıdır. Prostat vəzinin böyüməsi sidiyə çıxmada çətinlik yaratdıqda xəstələr gecə tez-tez tualetə gedirlər və bu ehtiyac gün ərzində də davam edir.
Gecə tualetə getməyin ən mühüm səbəbləri şəkərli diabet və ürək-damar xəstəlikləridir. Bundan başqa, qocaldıqca beynin hipofiz vəzindən “anti sidikqovucu hormon”un ifrazı gecələr azalır və gecələr əmələ gələn sidiyin miqdarı artır.
Ön planda gecə tualetə getməkdən şikayət edən xəstə ətraflı müayinə olunmalıdır. Prostat vəzindən başqa səbəblərlə gecə tez-tez tualetə gedən kişilər, prostat böyüməsi səbəbiylə müalicə görsələr və ya əməliyyat olsalar belə, tez-tez gecə tualetə getmələri fayda verə bilməz.
Prostat böyüməsi ilə bağlı şikayətləri azaltmaq üçün xəstə həyat tərzində necə dəyişiklik edə bilər?
Prostat xəstələri ilk növbədə sidik miqdarını artıracaq spirt və kofein olan içkilərdən uzaq durmalıdırlar. Prostat xəstəsi gün ərzində səyahət edirsə və tez-tez tualetə getməkdən şikayətlənirsə, gündüz maye qəbulunu məhdudlaşdırmaq xəstə üçün rahatlıq ola bilər.
Sidiyə təsir edən dərmanların (diuretiklər və s.) istifadə müddəti xəstənin şikayətlərinə uyğun olaraq tənzimlənməlidir. Bundan başqa, iki dəfə ardıcıl sidiyə çıxmaq xəstələrin şikayətlərini azalda bilər. Prostat xəstələrinin qəbizliyə qarşı tədbir görmələri və pəhrizlərini buna uyğun qurmaları tövsiyə olunur.
Prostat əməliyyatından sonra hansı fəsadlar ola bilər?
Klassik olaraq, qanaxma prostat əməliyyatından sonra ən çox görülən ağırlaşmadır. Əgər əməliyyat zamanı baş verərsə, prostat kifayət qədər təmizlənməyə bilər. Əməliyyatdan sonra baş verərsə, xəstə yenidən əməliyyat olunmalı ola bilər.
Bundan başqa cərrahi əməliyyatdan sonra sidik yollarında stenozun əmələ gəlməsi nadir fəsad olsa da, baş verəndə həm həkimi, həm də xəstəni bezdirir. Uretranın strikturasının qarşısını almaq üçün mümkün qədər nazik alətlərlə işləmək və alətlərin düzgün saxlanmasını təmin etmək vacibdir.
Səhifənin məzmunu yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Diaqnoz və müalicə üçün mütləq həkiminizlə məsləhətləşin.
